پوکی استخوان

سواالت رایج درباره پوکی استخوان

بیمار در پوکی استخوان تا قبل از شکستگی متوجه این بیماری نمی شوند و به اصطالح بیماری پوکی استخوان بیماری خاموش است.

۱) علل پوکی استخوان چیست؟

سن از همه شایع تر است وقتی سن بلوغ تمام می شود و فرد وارد سن بزرگسالی می شود کاهش دانسیته استخوان شروع می شود.

در خانم ها در زمانی که سن هورمون های زنانگی افت می کند و به اصطالح یائسه می شوند کاهش دانسیته استخوان با یک شیب تند شروع می شود. در آقایان نیز در طول عمر آنها با یک شیب مالیم کاهش پیدا میکند.

مورد دیگر داروهای گلوکورتیکوئید یا کورتون است که باعث پوکی استخوان می شود.

نارسایی های هورمونی که مثال خانم هایی که زودتر یائسه می شوند و یا کسانی که تخمدان یا رحم خود را به هر دلیلی به صورت ایاتروژنیک یا درمانی برداشته اند و دچار یائسگی شدند نیز میتواند از علل پوکی استخوان باشد.

یک سری بیماری های نادر است مثل فردی که از ادرار خود فسفر دفع می کند و بعضی بیمارای های متابولیک که باعث پوکی استخوان می شود.

۲) بهترین روش تشخیص پوکی استخوان چیست؟

در دنیا ۳ روش تشخیصی برای پوکی استخوان وجود دارد و چیزی به عنوان بهترین روش نداریم.

روش اول پوکی استخوان به دنبال زمانی است که فرد دچار شکستگی پاتولوژیک شده یعنی شکستگی که با یک انرژی کم ایجاد شود که تایید کننده پوکی استخوان است مثال کسی که گردن استخوان ران و یا مچ دستش با یک افتادن ساده بشکند.

روش دوم پوکی استخوان bone mass densitometry با اشعه x است که براساس امتیازی به نام Tscore می باشد که اعداد مختلفی را شامل می شود و آنهایی که زیر ۲٫۵- باشند را به عنوان پوکی استخوان شروع به درمان می کنیم.

روش سوم که خیلی راحت است استفاده از استئوپروزیس score می باشد که در اینترنت میتوان پیدا کرد که یکسری پرسش است که میتوان با پر کردن آن و بر اساس آن پوکی استخوان را سنجید.

۳) آیا پوکی استخوان درمان قطعی دارد یا خیر؟

درمان قطعی برای پوکی استخوان وجود ندارد چون پوکی استخوان یک فرآیند فیزیولوژی است و در طول عمر کم کم جذب استخوان کمتر و باز جذب از آن بیشتر میشود. (دفع کلسیم از ادرار بیشتراز آن چیزی است که جذب می شود.) در طی سال ها ماده آلی استخوانی کاهش می یابد.

درمان قطعی وجود ندارد و درمان هایی که انجام میشود فقط سیر این بیماری را کند می کند.

در پوکی استخوان ناشی از بیماری های متابولیک و یا مربوط به اختالالت هورمونی، در این موارد درمان های خود آن بیماری زمینه ای موثر است.

۴) ابتلا به پوکی استخوان زمینه ساز چه مشکالت و بیماری هایی می تواند باشد؟

از نظر علائم بالینی پوکی استخوان خیلی بیماری علامتداری نمی باشد و خیلی از مواقع تظاهر این بیماری با شکستگی هایی است که ایجاد می شود و مشکل عمده ما در پوکی اسخوان نیز همین شکستگی های پاتولوژیک می باشد که این شکستگی ها زمینه ساز مشکلات دیگر است.

پس ما پوکی استخوان را تشخیص می دهیم، درمان می کنیم تا از شکستگی های آن بخصوص در اندام تحتانی جلوگیری کنیم.

۵) سنجش تراکم استخوان در بیماران با پوکی استخوان هر چند وقت یک بار باید انجام شود؟

عموما باید افراد بالای ۶۵ سال به صورت مرتب تحت بررسی تشخیصی از نظر پوکی استخوان قرار بگیرند. آن چیزی که ما انجام می دهیم دانسیتومتری به روش DEXA است و بیماران بر اساس نتایج به چند دسته تقسیم می شوند: آنهایی که نرمال و طبیعی هستند، آنهایی که کمبود تراکم استخوانی دارند و آنهایی که به مرحله ی تشخیص پوکی استخوان رسیدند و بر اساس آن درمان ها متفاوت خواهدبود.

افراد بالای ۵۰ سال در صورتی که شواهدی از وجود عوامل خطر داشته باشند به عنوان مثال افرادی که بیماری زمینه ای دارند و بطور مداوم کورتون مصرف می کنند باید تحت این غربالگری قرار بگیرند.

۶) برای پوکی اسخوان خوردن استئوفوس بهتر است یا استفاده ازآمپول سینوپار؟ کدام عارضه کمتری دارد؟

در بحث درمان پوکی استخوان، غیر از مصرف مکمل های کلسیم و ویتامین دی که پایه اول درمان است، استفاده از یکسری داروها لازم است.

۲ دسته کلی دارو که بطور رایج برای پوکی استخوان استفاده می شود، دسته بیس فسفونات ها که استئوفوس سر دسته آنهاست و دسته دوم که پایه هورمونی دارند و نوترکیب از هورمون پاراتیروئید است که آمپول سینوپار سر دسته آن است و معروف ترین فرآورده آن در کشور است.

اینکه کدام بهتر است بسته به شرایط متفاوت است.

درمورد استئوفوس و دسته بیس فسفونات ها نگرانی که وجود دارد این است که اگر طولانی مدت استفاده شود ریسک بعضی از شکستگی ها را بالا می برد به عنوان مثال شکستگی در ناحیه ابتدای استخوان ران، که اگر به طور مداوم استفاده شود احتمال این شکستگی را بالا میبرد که جوش خوردن آن هم مشکل است.

در مورد آمپول سینوپار ممکن است عوارضی محدود مثل حالت تهوع، درد های مفصلی، کرامپ های عضلانی، افت فشار خون وضعیتی و…که عارضه های جدی نمی باشند.

۷) ازچه زمانی درمان دارویی پوکی استخوان را شروع کنیم؟ و از چه زمانی از پیشرفت پوکی استخوان جلوگیری کنیم؟

به عنوان درمان پیشگیری کننده از سال ۲۰۱۵ در آمریکا قرار شد که در همه ی دخترها از سن ۱۶-۱۷ سالگی و در سن ۳۵-۴۰ سالگی در آقایان، روزانه ۴۰۰ واحد ویتامین دی و ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم به طور مکمل مصرف شود.

آمپول سینوپار به صورت منظم به بیماران داده می شود و طول مدت درمان آن ۲ سال است(بیمارانی که نارسایی قلبی دارند و تحت درمان با دیگوکسین هستند و خانم های شیرده و باردار وکسانی که کنسراستخوانی دارند ممنوعیت مصرف دارند.)

در مورد آمپول دنوزومب یا پرولیا که درمان پوکی استخوان است در درد کمر های ناشی از استئوپروزیس کاربرد دارد.

۸) چه مدت بعد از مصرف سینوپار باید سنجش تراکم استخوان مجدد انجام شود؟

وقتی درمان شروع می شود باید پایش درمان نیز انجام شود. پایش درمان با همان روش سنجش تراکم استخوان است.

کسانی که به بیماری پوکی استخوان مبتلا هستند پس از یک سال از شروع درمان باید پاسخ درمانی را بسنجیم و کسانی که پوکی استخوان ندارند وسن بالاتر از ۶۵ سال دارند هر ۳-۵ سال تحت آزمون غربالگری باید قرار بگیرند.

نکته ای که باید به آن اشاره کرد اینکه افراد با سن کمتر از ۴۰ سال و با شرایط عادی اندیکاسیونی براس سنجش تراکم استخوان ندارد چون ممکن است بطور تصادفی Tscore آنها پایین گزارش شود و موجب استرس فرد شود. اصلا در هیچ رفرنسی در جهان وجود ندارد که افراد با سن کمتر از ۴۰ سال و زیر سن یائسگی تست تراکم استخوان بدهند و درمان شروع کنند مگر زیر نظر پزشک روماتولوژی و یا ارتوپدی که اگر بیماری زمینه ای دارند و یا کورتون مصرف می کنند و یا دچار بیماری سلیاک هستند.

۹) آیا کسانی که پوکی استخوان دارند و یا داروی پوکی استخوان مصرف می کنند می توانند واکسن کرونا تزریق کنند؟

هیچکدام منعی ندارد و می توانند واکسن کرونا تزریق کنند و مشکلی وجود ندارد.

۱۰) آیا مصرف سیگار و قلیان و مواد مخدر و مشروبات الکلی در افراد مبتلا به پوکی استخوان و شکستگی منعی ندارد؟

کنتراندیکاسیون نسبی نیست ولی مصرف این موارد باعث می شود پوکی استخوان با سرعت بیشتری پیشرفت کند.

کسانی که از سن نوجوانی و جوانی این موارد را مصرف می کنند خیلی سریعتر و شدیدتر مبتلا به پوکی استخوان می شوند و اگر پوکی استخوان داشته باشند بیماریشان شدت می یابد و پاسخ به درمان نیز به تبع بد می شود.

همچنین به اثبات رسیده است که مصرف این موارد در روند جوش خوردن یک شکستگی اختلال ایجاد می کند.

در مورد مشروبات الکی نیز همین موضوع صدق می کند و همچنین چون مصرف آن باعث عدم تعادل نیز می شود، کسانی که مبتلا به پوکی استخوان هستند با زمین خوردن به دلیل عدم تعادل، دچار شکستگی های پاتولوژیک می شوند.

۱۱) شکستگی ستون فقرات براثر پوکی استخوان چقدر شیوع دارد؟

شیوع بالایی دارد که ۳۰ % از این شکستگی ها علامت ندارد و کم کم با قوز شدن و کیفوز خود را نشان می دهد.

خیلی از افراد که Tscore زیر ۳ – دارند شکستگی مهره پیدا می کنند و ممکن است دردناک باشد که تحت درمان های حمایتی قرار می گیرند.

این افراد باید درمان پوکی استخوان بگیرند وفعالیت های ورزشی نیز انجام دهند.

در کل افراد باید از سن ۴۰-۵۰ سالگی ورزش هایی برای کمر و ورزش های تعادلی انجام دهند که دچار این شکستگی ها نشوند.

۱۲) آیا مرگ و میر ناشی از شکستگی استخوان لگن در پوکی استخوان حقیقت دارد؟

بله. ما پوکی استخوان را تشخیص می دهیم و درمان می کنیم تا به این نقطه نرسیم. شکستگی در مچ دست یا ستون فقرات و… در مناطقی است که خیلی با امورات روزانه مریض تداخل ایجاد نمی کند.

اما شکستگی لگن داستان متفاوتی دارد. هم درمان پیچیده ای دارد و عمل سختی دارد و هم عوارض بالایی دارد و در بهترین حالت که درمان شود درصد بالایی از افراد دچار عارضه می شوند و حتی ممکن است باعث حذف فرد از جامعه شود و بار عاطفی، بار مالی و بار درمانی بالایی دارد.

%۵۰ این شکستگی ها عارضه دار میشوند و ۲۰ % از آنها در سال اول در یک سن و زمانی منجر به مرگ می شود به بیان دیگر از هر ۵ بیماری که دچار شکستگی ناحیه لگن می شود ۱ نفر فوت می کند و ۴ نفر سربار خانواده می شوند.

۱۳) طول درمان شکستگی لگن چقدر است؟

دوره درمان این شکستگی بیشتر از انواع دیگر است و حداقل ۳-۶ ماه زمان می برد که فرد به فعالیت خود برگردد.

۱۴) هزینه ناشی از شکستگی های لگن به چه صورت است؟

درمان شکستگی این ناحیه پرهزینه تر است زیرا پروتز هایی که برای این ناحیه استفاده می شود گران تر است و همچنین طول مدت بستری این بیماران در بیمارستان نیز بیشتر است.

۱۵) تعویض مفصل با پوکی استخوان شدید امکان پذیر است؟

بیماری که قرار است با پوکی استخوان تحت تعویض مفصل قرار بگیرد ممکن است دچار عوارضی شود مثال حین عمل و با جایگذاری پروتز اسخوان اطراف بشکند و به بیان ساده تر نمیتوان اصلا پیچ را در استخوان جایگذاری کرد و ممکن است چندین بار عمل شوند و در آخر نیز به نتیجه ی مطلوب نرسد.

دراین افراد مجبوریم از پروتز های سیمانی استفاده کنیم برخلاف بقیه موارد که پروتز های غیر سیمانی ارجح است. توصیه می شود افراد با پوکی استخوان قبل از عمل ابتدا پوکی استخوان خود را درمان کنند که استخوان به یک دانسیته خوبی برسد و بعد تحت جراحی تعویض مفصل قرار بگیرند.

۱۶) برای کنترل پوکی استخوان چه رژیم غذایی توصیه میشود؟

رژیم غذایی حاوی کلسیم (۱-۲ کیلوگرم در روز با مصرف شیر ویا سایر لبنیات) از یکسری مواد غذایی نیز مثل قهوه و مواد کافئین دار و نوشابه نیز باید کمتر استفاده
کرد.

۱۷) آیا رژیم غذایی حاوی کلسیم می تواند منجر به عدم مصرف قرص کلسیم شود؟

خیر. علاوه بر رژیم حاوی کلسیم همه ی دختر خانم ها باید ازسن بلوغ به طور روزانه و یا یک روز درمیان مکمل های کلسیم و ویتامین دی را مصرف کنند.

۱۸) مکمل کلسیم را چه موقع از روز بهتر است مصرف کنیم؟

توصیه می شود بعد از وعده غذایی مصرف شود و چون کلسیم در روند بهبود خواب موثر است بهتر است بعد از شام با یک لیوان پر از آب استفاده شود.

۱۹) آیا همزمان با تزریق سینوپار میتوان کلسیم مصرف کرد؟

%۱۰۰ باید استفاده کرد. داروهای پوکی استخوان مثل بیس فسفونات ها و ویتامین دی حتما باید با کلسیم استفاده شود تا کلسیم جذب استخوان شود و داروها اثر خود را بگذارند.

۲۰) آیا استرس بر پوکی استخوان موثر است؟

ثابت نشده است و اثر مستقیم ندارد اما استرس با دو مکانیسم به طور غیر مستقیم می تواند اثر بگذارد: یکی به دلیل بهم زدن تعادل هورمونی و سایتوکاین های التهابی مثل IL6 و دیگری از نظر روانی است که بر فعالیت ها و رفتار غذایی اثر می گذارد و باعث اختلال در روند استخوان سازی می شود.

۲۱) آیا پیاده روی بر سیر پوکی استخوان موثراست؟

از ۲ جنبه میتوان بررسی کرد:

اثر بهبودی که بتواند دانسیته استخوان را بالا ببرد خیر تاثیری ندارد.

از نظر اینکه بیمار تعادل بالا و عضلات قوی تری پیداکند و این عضلات بتوانند استخوان را بهتر نگه دارند بله اثرگذار است.

بطور کلی پوکی استخوان در فردی که ورزش میکند کمتر است و همچنین عوارض کمتری دارد اما در روند بهبودی ورزش تاثیری ندارد.

۲۲) آیا فیزیوتراپی اثری بر درد پوکی استخوان و شکستگی دارد؟

خود بیماری پوکی استخوان بیماریی نیست که درد داشته باشد و به اصطالح بیماری خاموش است و درد آن ناشی از اختلال دیگر مثل آرتروز یا شکستگی است.

فیزیوتراپی با ایجاد یک تعادل عضلانی قوی می تواند باعث کاهش عوارض شکستگی شود و اثر مستقیمی بر روی دانسیته استخوان ندارد.

۲۳) من ۴۵ سالم می باشد و پوکی استخوان ثابت شده در ناحیه ی کمر و لگن چپ دارم. درحال درمان به مدت ۲ سال با استئوفوس هستم ولی بهتر نشده ام. آیا این پوکی استخوانم بهتر می شود یا بدتر می شود؟

تمام درمان های پوکی استخوان در جهت کاهش سرعت این بیماری است.این بیمار باید ۶ ماه وقفه دارویی داشته باشند و بعد تحت درمان دارویی دیگرمثل سینوپار قرار بگیرند و حتما به یک پزشک متخصص زنان مراجعه کنند و سطوح هورمونی استروژن و پروژسترون خود را چک کنند که اگر سطح این هورمون ها پایین باشد خودش عاملی بر شدت این بیماری است و ممکن است استروژن درمانی برایشان آغاز شود.

۲۴) خانم ۵۱ ساله هستم که مدت ها بیماری کولیت اولسراتیو دارم. به مدت ۴ سال پوکی استخوان دارم و سینوپار نیز تزریق میکنم. ۲ بار زانوهام شکسته است و ۲سال است جراحی شده ام و پالتین گذاشته ام. میخواهم بدانم اگر پالتین پا را دربیاورم دوباره دچار شکستگی می شوم یا نه؟

بیماری کولیت اولسراتیو یک بیماری التهابی روده می باشد و باعث می شود که جذب کلسیم از روده کم شود و خود داروهای این بیماری نیز اختلالی در استخوان سازی ایجاد می کنند. بطور کلی کسی که پوکی استخوان دارد چه پالتین داشته باشد چه نداشته باشد ممکن است دوباره دچار شکستگی شود پس درمان پوکی استخوان را جدی بگیرد و نیازی به خارج کردن این وسیله نیست و یک هزینه اضافی است و با مشورت پزشک گوارش داروهای بیماری خود را مقداری عوض کنند تا تداخل کمتری داشته باشد.

۲۵) مرد ۷۲ ساله هستم که به علت استفاده ازکورتون دچار پوکی استخوان هستم. بازوم شکسته و ۳ ماه است که جوش نخورده. آیا پوکی استخوان تاثیری در جوش نخوردن استخوانم دارد؟

داستان جوش نخوردن این استخوان بازو ۲ وجه دارد یکی پوکی استخوان و یکی استفاده از کوتون است که هر دو عامل می تواند روند جوش خوردن را مختل کند. برای پوکی استخوان باید یک پروتکل درمانی برایش شروع شود و اگر جراحی بازو نکرده است بهتر است که جراحی شود. همچنین اینکه چه مقدار کورتون نیز مصرف میکند مهم است، بعض افراد دوز فیزیولوژیک مصرف می کنند یعنی زیر ۵ میلی گرم پردنیزولون وبعضی دوز درمانی استفاده می کنند. اگر دوز درمانی استفاده می کنند باید به دوز فیزیولوژیک برسانند.

۲۶) من التهاب مفاصل به خصوص در زانو و کمر دارم. حدود ۸ سال است که کپسول اندومتاسین میخورم. انتهای قوزک پام شکست و جوش نخورده است ومشکل پوکی استخوان ندارم. علت این مشکل چیست؟

به مدت طولانی مصرف داروی ضد التهاب غیراستروئیدی استفاده می کنند و همین موضوع باعث اختلال روند جوش خوردن است همچنین ممکن است نحوه ی شکستگی به صورتی باشد که فاصله زیادی بین استخوان افتاده باشد و باعث جوش نخوردن باشد. اگر دردی ایجاد میکند باید به جراح متخصص پا مراجعه کنند و تحت عمل جراحی قرار بگیرند.

جمع بندی:

تمام خانم ها بعد از بلوغ مکمل ویتامین دی و کلسیم استفاده کنند. تمام خانم ها از سن ۵۵ سالگی در کشور ما (سن یائسگی) از نظر پوکی استخوان غربالگری شوند. تمام افراد از سن ۴۰ سالگی به بعد فعالیت های ورزشی و تمرین های تعادلی داشته باشند.

افراد مسن که ۷۰-۸۰ سال دارند وقتی در خیابان راه میروند یک عصا داشته باشند تا به تعادلشان کمک کند و زمین نخورند.

پوکی استخوان بیماری شایع می باشد و یک معضل برای فرد، خانواده و جامعه است و باید اطلاع رسانی و آموزش های لازم داده شود تا پیشگیری و درمان شود.